د کډوالو تر منځ د COVID-19 په اړه یو شمېر پوښتنې او په زیاته کچه ناسم معلومات شتون لري. تاسو سره د سمې ټاکنې د مرستې په موخه موږ د کرونا د اوازې په اړه د معتبرو او رایجو سرچینو د شایعاتو او معلوماتو یو فهرست جوړ کړی دی، تر څو وکړای شئ د کرونا وبا COVID-19 پر مهال خبر او د ځان ساتنه وکړئ. د کرونا وبا د دوامداره شایعاتو په اړه د کره او ډېرو معلوماتو ترلاسه کولو لپاره د روغتیا نړیوال سازمان وېب پاڼې څخه لیدنه وکړئ.
یو له شایعاتو څخه چې په تکراري ډول په انلاین توګه خپرېږي دا ده، چې COVID-19 د چین په یوه لابراتوار کې جوړ شوی دی. دا ریښتیا نه دي. علمي شواهد څرګندوي، چې دغه ویروس په طبیعي ډول شتون لري. په اصل کې لومړی حیوانات او بیا وروسته انسانان پرې اخته شوي دي. د امریکا په متحدو ایالتونو کې د یوې څېړنې پر بنسټ توالي ژنوم ثابتوي چې دغه ویروس د بشر په لاس نه دی جوړ شوی. د نړۍ د نورو سیمو په څېر چین هم په شدیده توګه د دغه ویروس تر اغېزې لاندې دی.
په ټولنیزو رسنیو کې داسې شایعات خپریږي، چې COVID-19 ناروغي درواغ ده. یو دلیل چې خلک له COVID-19 څخه انکار کوي دا باور دی چې دغه ویروس د چین یا روسیې له لوري د ډېر واک او شتمنۍ د ترلاسه کولو لپاره جوړ شوی دی. دغه ادعا ناسمه ده. COVID-19 شتون لري. علمي شواهد ثابتوي چې دغه ویروس په لومړي اصل کې حیوانات او وروستته انسانان ککړ کړي دي. د روغتیا د نړیوال سازمان رسمي ارقام ښیي چې دغه ویروس په ټوله نړۍ کې میلیونونه انسانان ککړ کړي دي.
بله نظریه دا ده چې COVID-19 نه شي کولای د افریقا په څېر ګرمه هوا او اوبو کې ژوندی پاتې شي. د روغتیا نړیوال سازمان وایي: دغه ویروس کولای شي هر ځای ته انتقال شي، حتی هغو هېوادونو ته چې ګرمه او مرطوبه آب و هوا لري. همدارنګه د کرونا ویروس خپرېدو په ګرمو هېوادونو لکه سعودي عربستان او سویل ختیځې اسیا هېوادونو کې ډېروالی موندلی دی. دغه ډول هیڅ داسې مدرک نشته چې ثابته کړي ډېر وخت په لمر کې پاتې کېدل دغه ویروس له منځه وړي. کارپوهان وایي: د دغه ویروس د له منځه وړلو لپاره باید د تودوخې درجه ۶۰ درجې وي.
ځینې خلک ادعا کوي، چې د COVID-19 وبا د حکومت د تبلیغاتي کمپاین برخه ده، ترڅو خلکو ته د دوی د معاشونو ورکولو او عامه خدماتو کې د پانګونې مخه ونیسي. په حقیقت کې ، COVID-19 په ټوله نړۍ کې حکومتونو ډیرې پانګونې او د پورونو ورکړې ته اړباسي، تر څو د معاش، لومړنیو خدماتو او د خوندي روغتیا ساتنه وکړي. COVID-19 د اوسني نړیوال وضعیت لپاره موجود ګواښ دی او همدارنګه د هر فرد روغتیا ته ګواښ دی.
هیڅ داسې شواهد شتون نلري چې بوټي لکه هوږه یا د مالګې اوبه د COVID-19 درملنه کوي. د COVID-19 څخه د ځان ساتلو ترټولو خوندي لار د WHO د سپارښتنو تعقیبول دي، چې د لاسونو مینځل او ټولنیز واټنمراعتول پکې شامل دي.
زیان رسونکي مواد لکه بلیچ یا میتانول یا ډیر الکول څښل ویروس نه وژني او نورې جدي ستونزې لري ، تر دې چې حتی د مرګ لامل کیدی شي. د بېلګې په ډول ایران کې په کرونا اخته نږدې 300 کسانو د ناسمو اوازو پر اساس کواګې دا چې د ناروغۍ درمنله کوي، د میتانول د څښلو له کبله خپل ژوند له لاسه ورکړی دی. COVID-19 لپاره د درملنې موندلو لپاره د درملو یو شمیر آزموینې روانې دي. د COVID-19 پر وړاندې د ځان ساتلو تر ټولو خوندي لار د WHO د سپارښتنو تعقیبول دي ، چې د لاسونو مینځل او ټولنیز واټن مراعتول پکې شامل دي.
د مخ ماسک په ویروس د اخته کیدو مخه نه نیسي، مګر د ټوخي او پرنجي په مخنیوي سره د ویروس د لا خپریدو مخه نیسي. ډیری هیوادونو د ناروغۍ د خپریدو مخنیوي لپاره د مخ ماسکونو کارول لازمي کړي دي. د مخ ماسکونه او په تکراري ډول د لاسونو مینځل او ټولنیز واټن مراعتول د ویروس د خپریدو په مخنیوي کې مهم رول لوبوي .
COVID-19 خورا جدي دی او د موسمي انفلونزوا په پرتله یې د مړینې کچه لوړه ده. په ټوله نړۍ کې ملیونونه خلک د COVID-19 له امله مړه شوي دي. پداسې حال کې چې ځینې په ویروس اخته خلک ښایي خفیفې او یا هم منځنۍ نښې تجربه کړي، ځیني نور شدیدې نښې لکه د ساه اخیستنې ستونزې تجربه کوي او باید په روغتون کې بستر شي. زاړه خلک او هغه خلک چې تنفسي ستونزې لري په لوړ خطر کې دي ، مګر COVID-19 کولی شي ځوانان هم اغیزمن کړي.
د روغتیا نړیوال سازمان د نویو شواهدو له مخې د COVID-19 نوي ډولونه د هوا له لارې په ځیني چاپیریال کې خپریږي، په ځانګړي ډول په داخلي فضا کې د پرنجي او هواکش نه لرلو له کبله خپریږي.
په هرصورت ، COVID-19 په لومړي پړاو کې د ټوخي د څاڅکو، پرنجي او خلکو سره خبرې کولو له لارې لیږدول کیږي ، یا د څاڅکو له لارې چې په سطحي سطحه ناست وي او د انسان تماس له لارې خپریږي.